Od lat temat żywności funkcjonuje w Polsce głównie w wąskich bańkach: wegaństkich, plant-based, aktywistycznych, eksperckich, rolniczych czy środowiskowych.
Każda z nich mówi swoim językiem, a debata publiczna – zwłaszcza polityczna – omija ten obszar szerokim łukiem. Tymczasem to właśnie jedzenie, rolnictwo i białko decydują dziś o bezpieczeństwie państwa, zdrowiu społeczeństwa i konkurencyjności gospodarki.
Sądzę, że należy szukać silnych punktów nacisku – tematów, które mogłyby wyjść poza nasze środowisko i przebić się do mainstreamu, tworząc przestrzeń na realną dyskusję i, być może, przyspieszenie zmian.
Poniżej umieszczam moją roboczą listę „9 punktów transformacji żywności – program bezpieczeństwa żywnościowego dla Polski na kolejne 20 lat” — choć zarówno nazwa, jak i ilość punktów wciąż ewoluują. Wokół nich buduję swoje petycje (również poniżej), raporty i materiały, które planuję sukcesywnie rozwijać.
1. Bezpieczeństwo żywnościowe to bezpieczeństwo narodowe
W świecie kryzysów, wojen i załamań dostaw żywność musi być traktowana jako element infrastruktury krytycznej. Polska potrzebuje własnej strategii białkowej i uniezależnienia od importów kluczowych surowców.
2. Transformacja żywności to fundament transformacji klimatycznej i energetycznej
Bez zmiany sposobu produkcji żywności – niezależnie od sporów o węgiel, gaz czy OZE – nie osiągniemy żadnych celów klimatycznych. Rolnictwo i pasze to największy, przemilczany „słoń w pokoju”.
3. Koniec uzależnienia od importu soi GMO
Moratorium na uprawę soi non-GMO oraz masowy import taniej soi GMO (kilka milionów ton rocznie) blokują rozwój krajowych upraw białkowych, osłabiają rolnictwo i zwiększają zależność Polski od rynków globalnych.
4. Polska może eksportować produkty premium, a nie tanie mięso
Model oparty na taniej, wysokoryzykownej produkcji zwierzęcej jest przestarzały i nisko marżowy. Świat idzie w kierunku żywności zdrowej, funkcjonalnej i niskoemisyjnej – Polska może być częścią tej zmiany, jeśli zmieni kierunek. Ta transformacja już nabiera tempa, m.in. w USA, UE, oraz Chinach…
5. Rozwój polskiego, zdrowego białka roślinnego
Strączki – groch, bobik, łubin, soja non-GMO – to uprawy regeneratywne, dobre dla gleby, zgodne z zasadami zdrowego żywienia i odporne na kryzysy. Powinny stać się fundamentem zarówno diety, jak i nowoczesnej gospodarki.
6. Innowacje: precision fermentation, białka funkcjonalne i technologie żywności
Globalnie trwa rewolucja w technologii żywności. Precision fermentation, alternatywy składników zwierzęcych, bioopakowania i nowe procesy produkcji mogą zastąpić ponad 50% zwierzęcych surowców w przemyśle. Polska nie może pozostać tylko rynkiem zbytu – potrzebuje własnego ekosystemu innowacji.
7. Ogólnopolska edukacja i walka z dezinformacją
Transformacja wymaga wiedzy, a nie strachu. Potrzebujemy edukacji o zdrowiu, klimacie, tradycji żywnościowej i ekonomii rolniczej – oraz systemowej walki z dezinformacją dotyczącą Zielonego Ładu, rolnictwa i białka roślinnego. Inny język działa na różne grupy: dzieci, rolników, przedsiębiorców, kobiety 40+, polityków.
8. Wsparcie dla rolników i sprawiedliwa transformacja
Rolnicy muszą być centralnym elementem zmiany, a nie jej „kosztem ubocznym”. Potrzebują stabilnych modeli, alternatyw dla hodowli przemysłowej i realnego wsparcia w przechodzeniu na nowe systemy produkcji.
9. Reforma dopłat: publiczne środki muszą wspierać realną wartość
Dopłaty powinny promować zdrową, lokalną, niskoemisyjną produkcję oraz zwiększać bezpieczeństwo żywnościowe. Nie mogą utrwalać modeli, które generują koszty zdrowotne, emisje i zależność od importów.
Petycje złożone w Ministerstwie Rolnictwa, Zdrowia i Kancelarii Premiera
Poniżej umieszczam moje aktualne petycje – już złożone, ale które również będą stopniowo rozwijane i uzupełniane o kolejne elementy.
Mam nadzieję, że te punkty pomogą wynieść rozmowę o żywności z niszy do przestrzeni publicznej – tam, gdzie naprawdę powinna się toczyć.
1. Petycja: Bezpieczeństwo Żywnościowe Polski – Strategia Polskiego Białka Roślinnego
Wezwanie do stworzenia krajowej strategii białkowej opartej na strączkach, krajowej soi non-GMO i nowoczesnym przetwórstwie, aby uniezależnić Polskę od importu soi GMO i wzmocnić bezpieczeństwo żywnościowe.
Bezpieczenstwo-Zywnosciowe-Polski-Petycja (PDF)
2. Uzupełnienie petycji: Zakończenie moratorium na pasze GMO
Postulat przywrócenia obowiązywania ustawowego zakazu pasz GMO po 20 latach moratorium oraz rozpoczęcia programu uniezależniania Polski od importu soi i rozwoju krajowego systemu białkowego.
Bezpieczenstwo-Zywnosciowe-Polski-Uzupelnienie-Petycji (PDF)
3. Załącznik: Polska na Rozdrożu – krajowa gospodarka białkowa
Analiza strategiczna pokazująca, że Polska stoi przed wyborem: pozostać importerem pasz i taniego mięsa, czy zbudować nowoczesną gospodarkę białkową opartą na strączkach, soi non-GMO, przetwórstwie i biotechnologiach fermentacyjnych.
Zalacznik-do-Petycji-Polska-na-Rozdrozu (PDF)
4. Petycja do Ministra Zdrowia: Ogólnopolska kampania promująca strączki i białko roślinne
Wniosek o uruchomienie krajowej kampanii zdrowotnej promującej strączki i pełnowartościowe posiłki roślinne jako fundament zdrowia publicznego, profilaktyki chorób i bezpieczeństwa żywnościowego.
Promocja-Straczkow-i-Bialka-Roslinnego (PDF)